Aandacht & Wilskracht
Er zijn opvallende overeenkomsten tussen aandacht en wilskracht:
- Beide huizen in de prefrontale cortex
- Beide kunnen slecht tegen stress
- Beide kunnen slecht tegen vermoeidheid
- Aandacht is een voorwaarde voor wilskracht, net als bv. grenzen aangeven.
Aandacht kun je trainen, bv. door meditatie en planmatig werken. Kan je daarmee ook wilskracht verbeteren?
Wilskracht ≠ Aandacht
Wilskracht en aandacht lijken welliswaar sterk op elkaar, maar zijn niet identiek:
- Als je met volle aandacht iets doet dat je heel leuk vindt, hoeft dat geen wilskracht te vereisen
- Een game-verslaafde die met volle aandacht aan het gamen is, gebruikt daar geen wilskracht voor. In tegendeel: Hij doet juist iets waar zijn wilskracht zich tegen verzet, zij het zonder succes.
Een missende link: Mindfulness
Mindfulness is een vorm van meditatie. Het heeft drie doelen mbt. aandacht:
- Doe dingen met volledige aandacht
- Bepaal zelf waar je je aandacht op richt
- Zonder te oordelen.
Dit voorbeeld illustreert mindfulness als link tussen aandacht en wilskracht:
Volgens mijn planning, moet ik zometeen gaan hardlopen. Mijn eerste gedachte is: "Ik heb geen zin". Als ik me blijf richten op die gedachte, kan het een enorme hoeveelheid wilskracht vergen om uiteindelijk te gaan hardlopen. Wat ik ook kan doen, is dat ik 'mindfull' of 'aandachtsvol' met die situatie omga: Ik neem deze gedachte waar. Ik oordeel er niet over, en vervolgens richt ik al m'n aandacht op 'het aantrekken van m'n linkerschoen' en daarna richt ik al mijn aandacht op 'het aantrekken van m'n rechterschoen', etc. En voor ik het weet, ben ik aan het hardlopen.
Dit voorbeeld toont twee zaken:
- Mindfulness helpt om m'n wilskracht uit te oefenen
- Het zorgt ervoor dat ik minder wilskracht nodig heb om iets gedaan te krijgen. En da's extra goed nieuws, want wilskracht is beperkt. Mindfulness is tot op zekere hoogte effectief een substituut voor wilskracht.
En omdat dit zo lekker gaat, nog een voorbeeld:
Opstaan zoals geplanned, is een issue voor mij. Eén van de adviezen van iemand met verstand van zaken, was om een lijstje te gebruiken. Dat lijstje benoemt alles wat ik 's morgens moet doen. Ik hoef dus alleen maar zo'n lijstje af te werken. De truuk is, dat het afwerken van een lijstje, de emotie uit het opstaan haalt. Ik hoef niet te denken of te voelen. Ik hoef alleen maar dat lijstje af te werken.
Hoe dit met aandacht, wilskracht en mindfulness te maken heeft:
- Het lijstje is een hulpmiddel om m'n volledige aandacht, zonder oordelen, te richten op wat er gedaan moet worden, en niet op hoe warm m'n bed is, of hoe slaapbehoefend ik nog ben, etc. Vooral 's morgens vroeg is zo'n hulpmiddel zeer welkom: M'n prefrontale cortex slaapt namelijk ook nog, en oa. wilskracht is op dat moment zwak
- Meer aan mindfulness doen, maakt dit gemakkelijker: Als ik geregeld mediteer, of zelfs als ik alleen maar de avond vantevoren mediteer, werkt dat de volgende dag door.
Vermoeidheid & zuigende situaties
- Vermoeidheid is de vijand van zowel aandacht als wilskracht: Als ik moe ben, is zowel aandacht als wilskracht slecht
- Nare gedachten kunnen vermoeien. Bv. als ik bedenk met welke onderdelen van m'n planning ik achterloop. Dat soort gedachtes 'zuigen energie'. Mensen en omstandigheden kunnen dat ook. Daardoor verslechteren zowel m'n aandacht als m'n wilskracht
- Ik kan een zekere controle uitoefenen op zuigende gedachtes: Door mindfulness. Maar ook door planmatig te werken en m'n planning niet uit m'n hoofd te hoeven kennen.
Voedende situaties
Wat is het tegenovergestelde van zuigen en vermoeidheid? In sommige therapeutische kringen heten dat vullers ipv. legers. Ik denk dat de truuk is, dat dat de dingen zijn die zich in het rechtervlak van het gemoedstoestanden-diagram bevinden:
- Uitingen van hoge mentale energie geven mentale energie
- Uitingen van lage mentale energie kosten mentale energie.
Voedende situaties versterken zichzelf
Dit is interessant: Als je de uitingen van hoge mentale energie doet, krijg je daar energie van. Het versterkt zichzelf. Interessant voorbeeld van fake it 'till you make it: Door bv. een dankbaarheidslijstje te maken, verbetert je mentale energie, en dat kan zich oa. uiten in dankbaarheid. Misschien ligt het genuanceerder, in de zin dat de uitingen van iemand anders moeten komen dan jezelf.
Voorbeeld:
Ik was met iemand een dagje aan het toeren. We bezochten de abdij van Egmond, vlak voordat een dienst begon. We hebben die dienst bijgewoond. Tot onze verbazing, voelden we ons naderhand allebei veel energieker; alsof alle vermoeidheid was verdwenen.
Nog een voorbeeld:
Ik ontrek me aan een situatie die ik doodvermoeiend vind, met het voornemen om thuis vroeg naar bed te gaan. Thuis aangekomen, merk ik dat ik nog zat energie heb, en tot diep in de nacht werk ik aan een leuke klus voor een klant.